İNŞAAT SEKTÖRÜNDE OLMASI GEREKEN YAPILANMA
MAL SAHİBİ - YÜKLENİCİ - MÜŞAVİR ÜÇLÜSÜ
Gelişmiş Ülkelerde, Müşavirlik Kurumunun Önemi ve Yeri:
Gelişmiş ülkelerde yaygın ve kurumsallaşmış bir bünyeye sahip Müşavirlik kurumu, ülkemizde mevcut sistemin ihtiyaç göstermemesi nedeni ile henüz kurumsallaşamamıştır. 2002 yılı başlarında Türk Müşavir Mühendisler ve Mimarlar Birliğinin, üye firmalarına baktığımızda, bu anlamdaki firma sayısının yalnızca 186 olduğunu görüyoruz. Bunların bünyesindeki teknik eleman kadrosuna baktığınızda ise kadrolarındaki teknik eleman sayısının onlarla ifade edilebileceğini görürsünüz.
Dış dünyada bu böyle değildir. Bir örnek vermek gerekirse Hollanda da teknik kadrosu 6000 personelin üzerinde 6-7 Proje Yönetim Müşavir firmanın bulunduğunu söyleyebiliriz. 4734 sayılı yeni “Devlet İhale Kanunu” ile gelecek olan sistemin bu kurumu olması gereken konuma getireceğini düşünüyoruz.
Dünyadaki benzerlerine bakarak; büyük bir inşaat projesinde, mevcut organizasyon şemasını inceleyerek Ülkemizdeki inşaat sektörünün geleceğini algılamaya çalışalım.
Bu şemada; İnşaat Yönetimindeki hizmetlerin çok çeşitlendiğini, her birinin ayrı bir uzmanlık alanı haline geldiğini görüyoruz.
Planlama & Kontrol Müşavirliği: Mal Sahibi adına tüm projenin yürütülmesi sorumluluğunu almış olan müşavirlik firmasıdır. Ülkemizde genelde Kamu kuruluşlarının bünyesinde "Kontrolluk Teşkilatı" dediğimiz kadrolar bulunmaktadır. Bu kuruluşları aşağıdaki hizmet içeriklerine göre değerlendirdiğimizde alınan hizmetin profesyonellikten çok uzak olduğunu görürüz. Profesyonel bir hizmet içeriğini kısaca şöyle özetleyebiliriz.
Fizibilite- Proje ve Hazırlık Safhasında:
* Fizibilite çalışmaları
* Projelerin uzmanlıklarına göre mühendislik bürolarına hazırlatılması
* Ön keşif (metraj, piyasa araştırması, imalat analizleri) hazırlanması
* Teknik Şartname ve İhale Şartnamelerinin hazırlanması
* Ön bütçe ve İş Programı hazırlıkları
* İşin ihaleye çıkarılması, müteahhitlerin seçilmesi
Yürütme ve Gerçekleşme Safhasında:
* İş programına göre işin izlenmesi
* Bütçe ve İmalat kontrolu
* Risk Analizleri
* Sözleşme ve Yazışma yönetimi
* Hakedişlerin hazırlanması ve ödemelerin sağlanması
* Müşavir Gruplar arası koordinasyonun sağlanması (Proje- Teknik- Yüklenici- Talep Çözüm Grupları)
Proje Grubu: Uzmanlıklarına göre Mimari - Mühendislik - Tesisat - Elektrik gibi ayrılan bu gruplar Projelerden sorumludur. İşi Planlama müşavirliğinin sorumluluğunda yürütürler. Ülkemizde genellikle Proje Grubunun organizasyonu Mimari grup tarafından sağlanır. Mimari grup, uzman olmadığı bu konularda yeterli verimliliği verememekte, her grup kendi bildiğince hareket etmektedir. Ayrıca Mimari Grup önder durumda olduğundan, diğer grupların seçimini kendi kar amacına yönelik olarak yapmaktadır. Bu sistemde Proje Grubunun muhatabı Planlama Müşavirliğidir. Bünyesinde her konuda yeterli birikime sahip teknik elemanlar olduğundan, projelerin yönlendirilmesi ve teknik koordinasyonun sağlanması daha kolaydır.
Teknik Denetim Grubu: Oldukça geç kalınmış olmakla birlikte, 29 Haziran 2001 tarihinde kabul edilerek yürürlüğe giren 4708 sayılı “Yapı Denetimi” kanunu çerçevesinde Ülkemizde de Yapı Denetim Firmaları kurulmuşlardır.Bu hizmet bu yasa nedeni ile tamamen farklı bir müşavirlik hizmet dalı haline gelmiştir. Bu firmaların ilgili yasa ile belirlenmiş görevlerine baktığımızda ; Teknik denetim ve İş Güvenliği sorumluluklarının bu firmaların ana işlevi olarak tariflendiğini görüyoruz. Bunları kısaca özetleyecek olursak;
a)Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek,
b)Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek.
c)Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak.
d)İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek.
ı)Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuarlarda yaptırmak
Yüklenici Grubu - Müteahhit veya İnşaat Yönetim Grubu: İnşaatın yürütülmesi sorumluluğu genelde kar amaçlı müteahhit gruplar tarafından yürütülür. Bu yapım hizmetinin bir organizasyon hizmeti olduğu göz önüne alındığında bu konumda "İnşaat Yönetim Müşaviri" olarak çalışan firmalarında görevlendirilebileceğini görürüz. Bu firmaların bünyesinde yapılan çalışmaları özetleyecek olursak;
İhale Öncesi Hazırlık Safhasında:
* Teklif'e esas metraj, piyasa araştırması, imalat analizlerinin hazırlanması
* Teknik Şartname ve İhale Şartnamelerinin incelenmesi
* Ön bütçe ve İş Programı hazırlıkları
Yürütme ve Gerçekleşme Safhasında:
* İş programına göre işin yürütülmesi
* Bütçe ve İmalat kontrolu
* Satın alma kararları - Stok kontrolu
* Sözleşme ve Yazışma yönetimi
* Hakedişlerin hazırlanması ve ödemelerin sağlanması
Talep Çözüm Müşavirliği: Ülkemizde henüz bilinmeyen bu hizmet dış dünyada "Claim Management" olarak isimlendirilmektedir. Projenin her noktası ile; bütçe- kalite- zamanlama olarak mal sahibine garanti edildiğini düşünün. Bu sistem içinde görev alan her birim bazı noktalarda probleme sebebiyet verebilir. Bu problem diğer birimlere zaman veya maddi kayıp olarak zarar verebilir. Talepleri kim değerlendirecek? Problemleri mahkemelere intikal etmeden kim çözecek? Yapılan istatistiklere göre problemlerin %85 i bu sistem içinde çözülebiliyormuş. Bu yapıda olan firmaların hizmet içeriğine baktığımızda;
* İş Programı Analizleri
* Kayıp Üretim Analizleri
* Hukuk Danışmanlığı
* Zarar Tesbitleri
* Döküman Kontrol ve Yönetimi
gibi hizmetleri görürüz.. Şu noktaya dikkatinizi çekmek isterim. Bu firmaların bu hizmetleri yürütebilmeleri için "inşaat yönetim" olgusunun her noktası için, uzmanlık seviyesinde kadrolarının bulunması gerekmektedir.
All Risk Sigorta Sistemi: Sistemin bütünü, projeyi mal sahibine karşı her şeyiyle garantilemiş durumdadır. Sistemin kendi içinde oluşan zararları, yani sistem içindeki kurumların istenmedik olaylardan oluşan zararlarını kim karşılayacak. Bu noktada All Risk Sigorta Sistemini görüyoruz.